همونطور که قبلا گفتم، چند نفر از شما اعضای کانال از من توی پیوی در خصوص فواید خط بریل و یه سِری مسائل دیگه سوال کردید. من از همه خواستم که توی جواب دادن مشارکت کنید. حالا چیزی که حاصل شده رو تقدیم حضورتون میکنم با این مقدمه و توضیح که مخاطب جواب‌های من، دوستانی که سوال پرسیده بودن، نیستن. مخاطبِ من، یه مجتبی‌ی دوست‌داشتنیه، که من با لحنی تند و تا حدی طنز، بهش هشدار دادم. شما و اون دوستانمون که سوال داشتید، میتونید جواب‌های خودتونو در صحبت‌هایی که با مجتبی‌ی دوست‌داشتنی میکنم، پیدا کنید. پس دوباره تأکید میکنم اگه جایی از این متن رو کمی تلخ دیدید، مخاطبش مجتبیست و نه هیچ کودوم از شما فرهیختگان.
من یه مجتبی‌ی دوست‌داشتنی‌ام:
هرگز قبول ندارم خط بریل برای هیچ نابینایی در عصر مدرن، بِتونه کاربرد خاصی داشته باشه. وقتی همه گوشی‌ها و رایانه‌ها و تمام دستگاه‌ها تقریبا امکان گویا شدن دارن، برای چی خط بریل؟ دلایل محکمی در مخالفت با خط بریل دارم که ذکر میکنم:
اولا برای خوندن خط بریل، انگشت‌هامون خسته میشن؛ والا انگار داری روی یه رنده هفت‌کاره زبر و خبیث دست می‌کشی. ساب میره خب این پوستِ لامصب!
دوم اینکه خط بریل، خوندنش خیلی دردسره. کافیه هوا یه کمی سرد باشه انگشت‌هات یخ کنه. حالا پاشو برو الاغ از قبرس بیار باقالی بار کن بِبَر بفروش یه بخاری بخر بیار بذار تا انگشتات گرم بشن بشه این خط مبارک رو بخونی.
سوم اینکه این خط بریل رو خیلی آرومتر از خط بینایی میشه خوندش. زمانی که یه آدمِ بینا دهتا کلمه رو زیر چشمش داره، من فقط میتونم با نوک انگشتم یه دونه حرف رو چک کنم؛ یعنی تسلطم روی متن، نود و پنج درصد کمتر از تسلط یه فرد بیناست. یعنی من فقط و فقط پنج درصد از تسلطی که یک آدم بینا روی متنش داره رو روی همون متن به خط بریل دارم. خداییش این خط بریل می‌ارزه این همه خودمو واسه یاد گرفتنش اذیت کنم؟ تازه چهارم به بعدش رو نگفتم.
چهارم اینکه اگه بخوام کِتابامو به خط بریل داشته باشم، به فرض اینکه چاپگری برای چاپ بریل در دسترس باشه و کتابم چاپ شده باشه، پنج شش‌تا چمدان مسافرتی میخوام که فقط بتونم بیست جلد کِتابو که روی یه فلش مموری یا در یه کتابِ بینایی در قالب یکی دو هزار صفحه نوشته شده، حمل کنم. تازه کرایه بار رو روی هزینه چمدان‌هایی که باید بخرم اضافه کنید و ببینید چه مصیبتی میشه.
پنجم اینکه به فرض من بخوام همون شش‌تا چمدان کتاب کاغذی خط بریل رو به صورت دیجیتال شده بریزم توی یه یادداشت‌بردار خط بریل و با یادداشت‌بردار کوچولوم کِتابامو توی یه کیف کوچیک با خودم داشته باشم؛ شما بیست میلیون پول داری به حسابم بریزی تا من این یادداشت بردار رو بخرم؟ نمی‌ارزه. یک کلام، ختم کلام. نمی‌ارزه!
آهای مجتبی‌ی دوست‌داشتنی؟ هوی هوی. واستا. تند میری. پیاده شو باهم بِریم:
اولا که چقدر سوسول تشریف داری. من سی ساله دارم خط بریل میخونم انگشت‌هام خسته نشدند پس چرا؟ جنس انگشتات ایرانیه عامو. برو دو جفت پنج‌تایی انگشت ژاپنی توی خیابون طالقانی بخر بنداز رو دستات. نه تنها خودت، بلکه نوه نتیجه‌هاتم میتونن ایشالا اگه کور شدند، از انگشتات که بهشون ارث میرسه، برای خوندن خط بریل استفاده کنند.
دوما این مسئله که شما مریضی دوست داری بِری توی هوای سرد بریل بخونی که انگشتات یخ کنن بعد شاکی بشی، به محیطت بر‌می‌گرده و به روانپزشکت مربوط میشه نه به خط بریل. خب خط بینایی هم اگه بِری کنار یه جوشکار شروع کنی به کتاب خوندن، چشمات رو برق جوشکاری میزنه تا چهل و هشت ساعت نه تنها کتاب خوندنت مختل میشه، بلکه دیگه حتی نمیتونی چشماتو باز کنی. باید قطره بِچِکی تو چشات و یه جای تاریک با یه دستمال نم روی چشات بخوابی تا خوب بشی. مشکل خط بینایی نیست. خط بریل هم نیست. مشکل، روانِ مریضته. قرصاتو به وقت بخوری، خوب میشی.
سوم اینکه من چند نفر واست بیارم که خط بریل رو با همون سرعتی که یه بینا خط خودشو میخونه بخونه تا قانع بشی مشکل نحوه آموزشت و میزان تمرینت بوده؟ بگو چند نفر، تا بیارم. راستی قرصاتم یادت نره.
بحث چهارمت هم چرتو پرته. ما راجع به خود خط بریل حرف می‌زنیم که نیاز‌مونه نه راجع به اینکه چطور باید کِتاباشو حمل کرد. بحث اینه که فنآوری پیشرفت کرده و با یه یادداشت بردار، قضیه حله. همون نکته‌ای که به عنوان پنجمین نکته بهش اشاره کردی. اگه پول داری، خب یکی بخر ننه من غریبم بازی در نیار. اگه نداری، دولتت مسئول و موظفه واست فراهم کنه. اینکه دولتت این کار رو واست نمیکنه، و اینکه اونقدر زحمت نکشیدی تا خودت پولدار بشی، ربطی به نقص خط بریل نداره و فقط پوچیِ دلایلت رو میرسونه.
ششم اگه خواستی یه سخنرانی طولانی در جایی که هیچ کامپیوتری در دسترس نباشه داشته باشی، چطور تیتر‌های اصلی و فرعی و زیرفرعی مطالبت رو به ترتیب و با دقت دنبال میکنی؟ اگه جا‌های مختلف سخنرانیهای مختلف داشتی چطور؟ بینا‌ها، مطالب‌شونو می‌نویسند با خودشون می‌برند به جلسات سخنرانیشون. تو هم فرقی باهاشون نداری، اگه بخواهی یه سخنرانی داشته باشی، اگه بخواهی یه دکلمه یا شعر بخونی، اگه بخواهی اسامی افرادی که توی یه مراسم، جوایزی برنده شدند رو روی صحنه به عنوان مجری بخونی، اگه بخواهی بتونی شغل‌هایی رو انتخاب کنی که نیاز به خوندن توشون حیاتیه، باید باید باید خط بلد باشی. خط بریل!
هفتم اگه خواستی شب که شد برای بچه خودت یا بچه‌های فامیلتون داستان بخونی، وقتی کتاب داستان باشه ولی تو خط بلد نباشی چه کار میکنی؟ ناتوانیت در برقراری ارتباط و تعامل مؤثر با جامعه، در یکی شدن با جامعه، زمان‌هایی به چشم میخوره که نتونی پا به پای دیگران کار‌های مفید و تأثیرگذار انجام بِدی. به نظرت بابا یا مامانی که قدرت تحرک و تکلم داشته باشه ولی نتونه از پس خوندن یه داستان بر بیاد، آیا هیچ مفت می‌ارزه؟ خط بریل رو برو یاد بگیر؛ بَهونه هم نیار.
هشتم در استاندارد بین‌المللی دسترسپذیری وسایل و اماکن، راهنما‌ها و برچسب‌هایی به خط بریل، روی تابلو‌ها و وسایل نوشته شدند که اگه بلد نباشی بخونیشون، کلاهت پس معرکهست. این استاندارد باعث شده خیلی از آسانسر‌ها روی دکمه‌هاشون خط بریل نوشته شده باشه بدون اینکه پیمانکار خودش توی فکر آسیب‌دیدگان بینایی بوده باشه. منتظری التماس ملت رو بکنی تا واست یه طبقه رو توی آسانسر بزنن؟ دلت میخواد طبقات رو اشتباهی بزنی و اعصابت بریزه به هم و از زندگیت عقب بیفتی به خاطر یه آسانسر؟ دوس داری توی قطار از همه بپرسی درِ دستشویی که به خط بریل از قبل واست مشخص شده کجاست؟ برو. برو خط بریل یاد بگیر تا دیر نشده.
نهم اینکه آیا میدونستی هم تجربه ثابت کرده و هم تحقیقات آماری ثابت کرده که نابینایانی که خط بریل بلد نیستند املای ضعیفتری نسبت به خوانندگان خط بریل دارند؟ یه نفر یه حرف خندهداری یه روز به من زد که بعد از دوازده سال که از اون حرف میگذره، هنوز دارم می‌خندم. طرف می‌گفت من هر متنی که با صدای کامپیوتر میخونم، میتونم متوقفش کنم و دوتا دکمه بزنم کلمه‌ای که میخوام رو واسم هجی کنه. آخه یکی نیست بگه مسخره، اولا که آدم پدرش در میاد هر چند خط یه بار هی متن رو متوقف کنه کلماتی رو هجی کنه. بَعدِشَم این کار تأثیرش برای تقویت املا اصلا با میزان تأثیر خوندن از روی متن قابل مقایسه نیست. شما وقتی خودت شخصا از روی متن خط می‌بری، بدون اینکه تمرکز کنی یا دقت به خرج بِدی یا بخواهی، املای درست کلمات توی مغزت ثبت میشه. بدون زحمت. بدون دردسر. اگه املای ضعیفی داشته باشی، نامه‌ها و گزارش‌هاتو غلط غولوط می‌نویسی و از سر کار اخراجت می‌کنند، نمیذارن هیچجا مشغول بشی چون آبروی سازمان رو می‌بری. برو. برو بریل یاد بگیر اینقدر روی اعصاب من راه نرو.
دهم اینکه آیا تا به حال فکر کردی اگه قرار شد معلم بشی، چطور میخوای با همه هماهنگ باشی؟ آیا کتابِ درسی رو از سایت آموزش و پرورش دانلود میکنی، یه یادداشت بردار می‌بری سر کلاس و از روی کتاب درسی میخونی و درس میدی، یا نکنه میخوای به مدیر مدرسه بگی من خط بریل بلد نیستم. این کتاب هنوز به خط نابینایی چاپ نشده. این کتاب هنوز گویا نشده. من نمیتونم این درس رو تدریس کنم. تواناییتو به رخ مدیر می‌کشی یا ناتوانیتو؟ کودوماش؟
یازدهم اینکه اگه به برنامه‌های رادیویی این طرف آب و برنامه های رادیویی اون طرف آب که توسط نابینایان اجرا میشه دقت کنی، به این نتیجه میرسی تقریبا همه برنامه‌های رادیویی داخل ایران که مجری‌هاش نابینا هستند، به صورت تولیدی یعنی ضبط و پخشی تهیه میشن، و مجریِ نابینای برنامه، به جای حرف زدن، چِرتوپِرت تحویل ملت میده. دلیلشو واست بگم؟ دوس داری بدونی؟ بعله. اون به اصطلاح مجریِ نابینایِ ایرانیِ رادیو، شخصی تنبله که یا بلد نیست بریل بخونه، یا بلد نیست بریل رو روان بخونه، و اتفاقا واسه همینم هست که نمیشه به برنامه‌اش نویسنده اختصاص داد. این آدم، مجبوره از خودش چِرتوپِرت در کنه و تازه فقط برای برنامه‌های ضبطی میشه ازش استفاده نمود. این آدم، چون خط بریل بلد نیست، نمیتونه زنده اجرا کنه، نمیتونه از روی خبری که در لحظه به دستش میرسه، بخونه. ما توی دِهِمون به اینا میگیم پهلوان‌پنبه‌های غیر‌بریلی که فقط حرف می‌زنن. اونم رایگان!
دوازدهم تا حالا فکر کردی اگه به صدا‌پیشگی جای شخصیت‌های یه فیلم علاقه داشته باشی، اگه نتونی از روی دیالوگ‌ها بخونی، نمیتونی وارد این حرفه بشی؟ حالا بگو بینم توی ایران واسه یه نابینا شغل کمه یا توانایی‌های یه نابینا در حد هیچ شغلی نیست؟
سیزدهم تا حالا فکر کردی اگه خواسته باشی خوندن و نوشتن به یه زبان جدید رو یاد بِدی یا یاد بگیری، بدون خط بریل، کلا ول معطلی؟ این که کامپیوتر واست میخونه، خب هنری نیست. اون داره میخونه. تو نمیخونی. تو داری گوش میدی. گوش دادن با خوندن فرق داره عسیسم.
چهاردهم تا حالا فکر کردی اگه روی وسایل و دیسک‌های کامپیوتریت برچسب نزنی و نتونی برچسباتو بخونی، مجبوری هر دفعه تمام دیسکا رو امتحان کنی تا اونی که میخوای رو پیدا بنمایی؟ میگی قلم برچسبخوان داری؟ هان؟ آخ که تو چه زرنگی و من نمیدونستم. حالا عمویی. بگو بینم: اگه قلم برچسبخوانت خراب شد، اگه گم شد، اگه شکست، اگه باطریش به خاطر تحریم کلا توی بازار نبود که عوض کنی، چند هفته میخوای صبر کنی و از چند نفر میخوای کمک بگیری تا وسایل و دیسکاتو پیدا کنی؟
پانزدهم آیا فکر کردی گوش دادن به مطالب در طولانی‌مدت گوشاتو میتِرِکونه؟ یه کم که به استفاده از هدفون در طولانی‌مدت اصرار کنی، این مژده رو به تو میدم که فشارِ منفیِ پشتِ گوشات میره بالا و بنگ! سرگیجه میشی دیگه همیشه. تازه نگفتم اگه جای شولوغی بودی که نمیشد عملا به چیزی گوش داد چی؟ اگه ناراحتی اعصاب داشتی نمیتونستی به صدا‌ها به مدت طولانی گوش بِدی چی؟
شانزدهم آیا فکر کردی اگه جزو افراد نابینا ناشنوا قرار داشته باشی یا بعدا ایشالا جزو این دسته قرار بگیری، اگه خط بریل بلد نباشی، چطوری وقتی نه میتونی ببینی و نه میتونی بشنوی میخوای با دنیای بیرون ارتباط برقرار کنی؟ خودکشی میکنی؟ پس من مُزاحِمِت نِمیشم. زودتر به کارِت برس!
هفدهم اگه بخواهی یه نقشه جغرافیا رو روبروی خودت باز کنی و موقعیت و وضعیت هر مکان رو توش متوجه بشی، اون وقت زمانی که خط بریل بلد نباشی، نتونی اسامی و وضعیت اماکن رو از روی نقشه بخونی، نکنه میخوای به نوارِ نقشه گوش بِدی؛ هان؟
هجدهم به این فکر کردی اگه توی یه کلاسِ زبان شرکت کنی و نتونی مثل دوستات از روی کتاب بخونی، حس ناتوان بودنت و مستحق ترحم بودنت در بچه‌ها متولد میشه و در ضمن استادت نمیتونه مهارت‌های خواندنت رو اندازه بگیره؟ اینطوری یا نمره نمی‌گیری و یا هم که از روی ترحم یه نمره‌ی ناپلئونیِ بی‌ارزش به دست میاری.
حالا مجتبی‌ی دوست‌داشتنی، خودت بگو ببینم، یک ماه وقت بذاری خط بریل یاد بگیری بهتره یا این همه مصیبتی که گفتم و اون همه مصیبتی که حال نداشتم بگم رو متحمل بشی؟ نگو که تو به هیچ کودوم از چیزایی که گفتم توی زندگیت بر‌نخوردی؛ می‌ترسم کلا زندگی نکرده باشی!
اتاق مجتبی و خودش 